Quatter linguas, quatter culturas – in pajais

En Svizra vegnan discurridas quatter linguas naziunalas. Questa plurilinguitad è in grond potenzial per il pajais e per ils umans. La diversitad linguistica e culturala n’è però betg simplamain dada, ella sto vegnir tgirada. A quai fan puspè attent quest’emna ils Dis da la plurilinguitad.

 Un estratto della Costituzione federale in cui si vede l’articolo 4, che recita: «Le lingue nazionali sono il tedesco, il francese, l’italiano e il romancio».

En l’artitgel 4 da la Constituziun federala vegnan numnadas las linguas naziunalas en Svizra: «Las linguas naziunalas èn il tudestg, il franzos, il talian ed il rumantsch.» © DFAE

Tgi che va en il Zug a Basilea sin il Gleis 8 en direcziun dal Tessin, sorta a Lugano dal treno sin il binario 2. Il viadi en il tren da Scuol-Tarasp a Genevra cumenza en Engiadina bassa sin il binari 1, intginas uras pli tard arriva le train a Genève sin la voie 2.

In pajais, quatter linguas, quatter culturas. E tuttina: in pajais. Quai na sa chapescha betg da sez. I dat la ristga che las linguas separan e che las gruppas linguisticas s’isoleschan. I dat pajais, en ils quals la plurilinguitad engrevgescha la chapientscha entaifer la societad e rinforza ils conflicts existents – fin a confruntaziuns violentas.

Quai n’è betg il cas en Svizra: «La Svizra è in’unitad, furmada a basa da la diversitad linguistica e culturala, cun la libertad sco valur collianta», di il cusseglier federal Ignazio Cassis suenter sia elecziun en il Cussegl federal. Ed el è sa mess a disposiziun sco «fravi» per unir anc pli fitg il pajais. Er in stgazi sco la plurilinguitad sto numnadamain vegnir tgirà.

«Als Angehöriger einer sprachlichen Minderheit weiss ich, wie es ist, bei der Arbeit nicht seine Muttersprache sprechen zu können. Bei den Bundesratssitzungen muss ich Deutsch oder Französisch sprechen, wenn ich will, dass die anderen Bundesräte wirklich alles verstehen, was ich sage (und auch dann ist es nicht immer der Fall!). Wenn ich mit Medien aus der Deutschschweiz oder der Romandie spreche, kann ich nicht die gleiche Genauigkeit haben wie in meiner Muttersprache. Es geht aber nicht nur um die Sprache, denn jede Sprache bringt eine Kultur, eine Weltanschauung, andere Perspektiven mit sich. Allzu oft wird vergessen, dass das Zusammenleben von vier verschiedenen Kulturen innerhalb eines einzigen Landes zwar keine einfache Angelegenheit ist, aber auch eine unglaubliche Chance darstellt.»

IIl cusseglier federal Ignazio Cassis a chaschun dal colloqui davart la promoziun da la lingua taliana e rumantscha en Svizra, ils 27 da november 2019 a l’Universitad da Turitg.

La plurilinguitad porscha in grond potenzial

La tgira per exempel, perquai che las linguas en Svizra èn repartidas en moda ineguala. Var 62 pertschient da la populaziun svizra han inditgà l’onn 2018 tudestg u tudestg svizzer sco lingua principala. Stgars 23 pertschient discurran franzos, 8 pertschient talian ubain in dialect tessinais resp. in dialect talian dal Grischun.

La cumpart dal rumantsch da las linguas principalas importa tenor l’Uffizi federal da statistica 0,5 pertschient. En vista da las differenzas da grondezza po facilmain ir en emblidanza tge che l’artitgel 4 da la Constituziun federala prevesa: «Las linguas naziunalas èn il tudestg, il franzos, il talian ed il rumantsch.» Senza urden da precedenza.

Tge gida pia, per che la diversitad linguistica na mainia betg a malchapientschas, mabain daventia in liom da la societad? I dovra la dretga conscienza: da la situaziun da las minoritads linguisticas. E dal potenzial che la plurilinguitad porscha ad in pajais ed a sias abitantas ed a ses abitants. A quest potenzial fan er il Dis da la plurilinguitad attent che vegnan manads tras quest’emna a Berna. Ma apunta: La plurilinguitad dovra tgira.

«Davo 11 mais ad Antananarivo n’haja chattà üna persuna chi imprenda rumantsch: üna bella pussibiltà per üna baderlada. Rumantsch es mia lingua materna, eir sch’eu tilla n’ha imprais da meis bap. Mincha jada ch’eu sbrat üna cartulina da visita n’haja la pussibiltà da spiegar a’ls malagas cha la Svizra ha 4 linguas naziunalas: sün quellas sun nempé stampadas tuottas quatter. Per mai es quai ün dals fats chi contribuescha all’identità svizra e crea ün’admiraziun da meis contacts. Suvent sun eu il prüm inscunter rumantsch in lur vita.»

Chasper Sarott, ambassadur svizzer a Madagascar

Access ad autras culturas

Da princip èn las cundiziuns generalas en Svizra dadas: ina politica linguistica cun la finamira da promover la chapientscha tranter las communitads linguisticas, instituziuns che s’engaschan per la diversitad linguistica ed il «respect d’autras opiniuns», sco quai ch’il cusseglier federal Cassis ha accentuà il settember 2017. Respect è la premissa per ch’i possia vegnir discutà davart auters puncts da vista – ina premissa per discussiuns, en las qualas er autras experientschas culturalas han ina plazza.

Pertge discurran ins en tudestg da «Lebensgefahr», sch’ins renda attent en franzos al «danger de mort», en talian al «pericolo di morte» ed en rumantsch puspè al «privel da vita»? Quant differents ch’ils puncts da referiment culturals èn, sa mussa pir en il barat direct. Tgi ch’è pront per in tal stgomi, emprenda bler – davart ses visavi, davart ses pajais, davart sasezza resp. sasez.

«Uruguayer/innen nehmen oft Bezug auf ihre europäische Herkunft. Familien- und Ortsnamen zeugen davon – zum Beispiel die Stadt Nueva Helvetia, in welcher noch heute stolz die Schweizer Kantonswappen neben die Haustür gehängt werden. Schweizerdeutsch, meine Muttersprache, spricht man dort jedoch schon lange nicht mehr. Vielleicht liegt dies auch an der sehr unterschiedlichen Aussprache die beiden Idiome. Ich übe mich weiterhin an der Aussprache der verschiedenen «r». Im Gegenzug dürfen Uruguayer/innen gerne «vieräzwänzg» (24) formulieren (versuchen).»

Martina de Kaenel, emploiada locala tar l’ambassada svizra a Montevideo/Uruguay

Diversitad linguistica en il DFAE

Quai na vala betg main en il DFAE. Il departament tschertga consequentamain d’avair tranter sias collavuraturas e ses collavuraturs ina repartiziun da las linguas commensurada. Las finamiras n’èn anc betg cuntanschidas, ma il dumber da las collavuraturas italofonas e dals collavuraturs italofons s’approximescha plaun a plaun al dumber en mira. En il departament vala ultra da quai il princip che tut las collavuraturas e tut ils collavuraturs pon discurrer en lur atgna lingua naziunala. Sesidas u conferenzas al telefon vegnan perquai savens manadas en pliras linguas.

Per las collavuraturas ed ils collavuraturs dal departament datti ultra da quai curs da lingua, per che las autras linguas naziunalas vegnian almain chapidas en moda passiva. Sin plaun federal surveglia la delegada federala per la plurilinguitad en il rom da la politica per promover la plurilinguitad la realisaziun da la Lescha da linguas e da l’Ordinaziun da linguas.

Per il cusseglier federal Ignazio Cassis, il parsura dal DFAE, è la convivenza eguala da las quatter linguas naziunalas fitg impurtanta. Quai punctuescha el cun visitas en tut las parts dal pajais e cun in dialog structural cun la Svizra taliana. Ils 28 da settember 2020 ha puspè lieu in inscunter cun la regenza grischuna e tessinaisa.

Gia avant, ils 24 da settember 2020, tematisescha el sez la plurilinguitad en il DFAE: Lura s’inscuntra el cun las emprendistas ed ils emprendists dal departament e discurra cun els davart locuziuns e co ch’ellas expriman differentas experientschas culturalas tut tenor la lingua. 

 Silsuenter sa participescha il cusseglier federal Cassis a la vernissascha dal cudesch «ün viadi e 4 servezzans - 4 piccioni con una fava – D’une pierre 4 coups – 4 Fliegen mit einer Klappe». Il cudesch cumpareglia locuziuns che vegnan duvradas en las quatter regiuns linguisticas da la Svizra.

«Non solo spaghetti! Sono trascorsi 5 anni da quando sono arrivata in Cina con la mia famiglia. Siamo tutti italofoni, pertanto parlo italiano tutti i giorni e così mi sento sempre a casa. Incontrare in Cina persone che conoscano l'italiano non è facile. La Settimana della lingua italiana nel mondo, desta interesse ma è purtroppo una goccia nel mare. Le occasioni per parlare la mia lingua materna sono quindi in famiglia, con alcuni colleghi e pochi conoscenti. Le affinità tra la cultura italiana e quella cinese sono a mio parere molteplici. Il gusto per il bello, i legami famigliari, l'amore per la buona tavola, e non da ultimo quella per gli spaghetti, accomunano le due culture.»

Daniela Ziliotto, collavuratura en il consulat general svizzer a Schanghai

Grazia a quatter linguas naziunalas avert vers anora

Plinavant: Tgi che sa a l’intern da l’impurtanza da la plurilinguitad, è er avert vers anora. Cun var 170 represchentanzas è la Svizra preschenta en tut il mund – en la plipart dals pajais vegnan discurridas autras linguas che las linguas naziunalas da la Svizra. Perquai vegn il dialog intercultural promovì en moda conscienta en il rom da la furmaziun diplomatica e consulara sco er en il rom da la furmaziun da futuras collavuraturas e futurs collavuraturs en il sectur da la collavuraziun internaziunala.

En las represchentanzas svizras lavuran ultra da quai var 2300 emploiadas localas ed emploiads locals – collavuraturas e collavuraturs che derivan dal pajais, en il qual la Svizra è represchentada. Ellas ed els portan lur lingua e lur cultura en il DFAE e contribueschan uschia a la chapientscha tranter la Svizra e ses pajais partenaris. En l’interess da la Svizra!

«Echanger dans ma langue maternelle avec des collègues roumaines et roumains est un privilège. J’ai la chance que de nombreux partenaires s’expriment parfaitement en français. Ces échanges accroissent mon sentiment d’appartenir à une même communauté. La nuance des mots bien comprise enrichit la conversation d’émotions. L’humour est plus facile et il colorie la discussion. Les différences culturelles deviennent des atouts qui nous rapprochent. Et l’intérêt de l’autre de converser dans ma langue maternelle m’apparait comme une faveur, une marque de sa volonté de me comprendre. Des moments que j’affectionne particulièrement.»

Roland Python, schef dal biro da la contribuziun a l’engrondiment, Bucarest

Inizio pagina